Η παρακάτω πρόταση δεν διεκδικεί πρωτοτυπία. Τα όσα σκοπεύω να εκθέσω έχουν ήδη συζητηθεί τόσο στο οικολόγιο, όσο και αλλού. Επίσης δεν διεκδικεί πουθενά το αλάθητο. Βασίζεται σε ιδέες και πληροφορίες που συγκέντρωσε ένας μη-ειδικός μόλις τους τελευταίους μήνες, επομένως κάθε παράγραφος είναι δεκτική αμφισβήτησης ή βελτίωσης. Εάν έχει (νομίζω) κάποια αξία (αλλιώς δε θα την έγραφα), είναι ότι προσπαθεί να συνδυάσει διάφορες πληροφορίες σε μία συγκεκριμένη κατεύθυνση.

Ας περάσω στο ψητό. Στόχος είναι η πρωτοβουλία και ο συντονισμός πολιτών, υπό την καθοδήγηση ανθρώπων με γνώση και εμπειρία, για αναδάσωση περιοχών που έχουν πραγματικά ανάγκη από κάτι τέτοιο. Το μέχρι σήμερα πρόβλημα, εάν κατανόησα σωστά τις θέσεις του κου Κωνσταντινίδη, είναι ότι τις περισσότερες φορές γίνονται αναδασώσεις σε περιοχές που δε θα έπρεπε, με ακατάλληλα δασικά είδη, από αναρμόδιους φορείς. Από την πλευρά των επισήμων πάλι, ακούμε το ίδιο τροπάρι (δεν υπάρχουν λεφτά για κάτι τέτοιο, δηλ. για συντονισμένη και ωφέλιμη αναδάσωση). Ίσως μπορούμε να πάρουμε την κατάσταση στα χέρια μας, ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα:

1. Επιλέγουμε μία περιοχή που πιστεύουμε ότι χρήζει αναδάσωσης, και απευθυνόμαστε στο εκάστοτε δασαρχείο, προκειμένου η «πίστη» μας να γίνει βεβαιότητα. Συγκεντρώνουμε όλες τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε: ιστορικό της περιοχής, δασικά είδη που ευδοκιμούν, σε ποιον ανήκει η περιοχή (το πρόβλημα της ιδιοκτησίας ίσως είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο), προκειμένου να σιγουρευτούμε ότι η αναδάσωση στη συγκεκριμένη περιοχή είναι εφικτή και ευκταία.

2. Αναλαμβάνουμε μία ομάδα ανθρώπων την καλλιέργεια των συγκεκριμένων δασικών ειδών. Καθένας μπορεί να διαθέσει έναν ελεύθερο χώρο (στον κήπο, τη βεράντα ή την ταράτσα) προκειμένου να τον μετατρέψει σε μίνι-φυτώριο. Για όσους έχουν την τύχη να έχουν κτήμα, μπορούν να κατασκευάσουν ένα μικρό θερμοκήπιο (μια ιδέα για κατασκευή βλ. εδώ:
http://www.floridagardener.com/greenhouse/greenhousematerials.htm ).
Στην ταράτσα, προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος της υγρασίας, αρκεί κάτω από κάθε γλάστρα ένα πιατάκι, ή αλλιώς μπορούν να μπουν οι γλάστρες σε τελάρο σκεπασμένο με μουσαμά. Μπορούμε να καλλιεργήσουμε πολλά φυτά σε μικρό χώρο. Π.χ. για 100 γλάστρες διαμέτρου 20 cm αρκούν 40 τ.μ.

3. Η επιλογή των ειδών θα πρέπει να ακολουθεί το ιστορικό της περιοχής (το σχετικό βιβλίο του κου Κωνσταντινίδη είναι οδηγός χρήσιμος). Είναι σημαντικό να μην «σνομπάρουμε» τους μικρούς θάμνους, αλλά να καλλιεργούμε τα κατάλληλα φυτά αδιακρίτου ύψους!  Το χώμα καλό θα ήταν να είναι ίδιο με της περιοχής που θα αναδασώσουμε, αλλιώς μπορούμε να το «φτιάξουμε» εμείς με τις σωστές αναλογίες τύρφης (εμπλουτισμένης), πηλού και άμμου (εδώ ζητώ τη γνώση των ειδικών, μια και οι πληροφορίες μου είναι ελλιπείς. Επίσης, πού στην ευχή βρίσκουμε άμμο;  Τα φυτώρια δεν πουλάνε, και της οικοδομής είναι επίφοβη).

4. Η καλλιέργεια μπορεί να ξεκινήσει με δύο τρόπους: α) με σπορά, και β) με μοσχεύματα.
Α) Σπορά:
Πρώτον, προμηθευόμαστε τους σπόρους. Η προμήθεια μπορεί να γίνει είτε από τα δέντρα του κήπου ή του δάσους, είτε από δασαρχείο (υποθέτω), είτε από αγορά. Όσον αφορά τη συλλογή κουκουναριών, πολλοί δυσκολεύονται να εντοπίσουν τους σπόρους πεύκου μέσα στο κουκουνάρι. Θα πρέπει να το συλλέξετε ώριμο (Οκτώβρη-Δεκέμβρη), όταν θα έχει ανοίξει τόσο, ώστε χτυπώντας το σε σκληρή επιφάνεια να απελευθερωθούν οι σπόροι. Μια άλλη μέθοδος λέει να το μουλιάσετε σε νερό. Μια άλλη λέει να το βάλετε στο φούρνο στους 100ο για να ανοίξει (το έκανα, αλλά δεν είχε αποτέλεσμα). Τέλος, μία πιο “brutal” μέθοδος είναι να το σπάσετε με σφυρί (κάμποσοι σπόροι βέβαια θα καταστραφούν!).
Η αγορά σπόρων είναι σχετικά δύσκολη υπόθεση. Στην Ελλάδα δεν βρήκα κάποιον που να πουλάει σπόρους δασικών ειδών. Στο εξωτερικό υπάρχει τέτοια αγορά μέσω ίντερνετ, συνδεδεμένη με το χόμπυ των μπονζάι, οι τιμές τους όμως μου φάνηκαν υπερβολικές. Παρολαυτά, βρήκα μία εταιρία σπόρων στη Γαλλία, που έχει σχεδόν όλα τα μεσογειακά είδη (μέχρι και λαδάνια και θυμάρι), σε σχετικά καλές τιμές (έκανα μία αγορά σπόρων χαλεπίου πεύκης και κέδρου άτλαντα με 4,60 Ευρώ τα 10 γραμ. Μπορεί να με πιάσανε και κώτσο, πάντως ήταν ό,τι πιο φτηνό βρήκα). [Την σελίδα δεν την αποκαλύπτω σεβόμενος τους όρους περί διαφήμισης, εκτός κι αν μου το ζητήσετε. Εξάλλου, τι συμφέρον να έχει ένας φιλόλογος από μια εταιρία σπόρων στη Γαλλία;  ]

Δεύτερον, λαμβάνουμε υπόψη ότι κάποιοι σπόροι χρειάζονται στρωμάτωση (stratification). Σε γενικές γραμμές «κρύα στρωμάτωση» είναι η τοποθέτηση των σπόρων σε κρύο πλάισιο, προκειμένου να βγουν από το λήθαργό τους. Αναμειγνύουμε τους σπόρους με νωπή (όχι πολύ υγρή, για να αποφύγουμε τη μούχλα) άμμο, τύρφη, περλίτη ή βερμικουλίτη, κλείνουμε αεροστεγώς το μείγμα σε μία πλαστική ή νάυλον σακούλα, και το αφήνουμε στο ψυγείο για 1-4 μήνες (ανάλογα το είδος). Προσωπικά, έκανα πριν ένα μήνα στρωμάτωση σπόρων κέδρου και κουτσουπιάς μόνο με τύρφη, καθότι τα άλλα μέσα δεν πωλούνταν στα φυτώρια. Ένας φίλος γεωπόνος μού είπε ότι δε θα πιάσει, διότι για τη στρωμάτωση χρειάζονται και οι χημικές ουσίες της άμμου. Παρακαλώ διαψεύστε τον, αλλιώς ν’αρχίσω να κλαίω από τώρα την προσπάθεια. Από άλλες πηγές πάντως είδα ότι η τύρφη αρκεί. Το πεύκο και το κυπαρίσσι δεν χρειάζονται στρωμάτωση. Φύτεψα απευθείας σπόρους τον Νοέμβρη και πού να δείτε πώς έχουν ξεπεταχτεί (με την πρώτη ευκαιρία θα στείλω φώτο).

Τρίτον, φυτεύουμε τους σπόρους σε σπορείο (ένα πλαστικό σπορείο 45 θηκών από φυτώριο κοστίζει περίπου 1 με 1,5 Ευρώ, αλλά ίσως τα βρείτε και τσάμπα, μια και έχουν πολλά για πέταμα). Σαν σπορείο μπορεί να χρησιμοποιηθεί επίσης και ένα χάρτινο ποτήρι, εφημερίδα (βλ. http://www.budget101.com/articles/article15.htm), ή συσκευασίες τετραπάκ. Το βάθος που φυτεύουμε το σπόρο θα πρέπει να ισούται με το μέγεθος του σπόρου (π.χ. τους μικροσκοπικούς σπόρους πεύκου ίσα ίσα τους σκεπάζουμε με χώμα). Κρατάμε τα γλαστράκια υγρά, και κάνουμε υπομονή μέχρι να σκάσει ο σπόρος (κανά μήνα περίπου). Θα πρέπει να είμαστε προσεχτικοί στο πότισμα να μην διαταράσσουμε το χώμα (ένα ψεκαστήρι είναι ό,τι πρέπει). Όταν το νεαρό φυτό φυτρώσει, ποτίζουμε όσο χρειάζεται. Το χώμα καλό είναι να μένει υγρό (τουλάχιστον τους πρώτους μήνες της ζωής του φυτού), όμως δεν το «κακομαθαίνουμε» το φυτό, προκειμένου να προσαρμοστεί στο «σκληρό» ευμεσογειακό περιβάλλον.

Τέταρτον, αφού μεγαλώσει αρκετά το φυτό, ύστερα από μερικούς μήνες, το μεταφυτεύουμε σε μεγαλύτερη γλάστρα και το φροντίζουμε για κανά χρόνο ακόμα, οπότε και θα είναι έτοιμο για τη μόνιμη θέση του. Το κάθε είδος φυσικά έχει και τους δικούς του ρυθμούς.

Β. Μοσχεύματα:
Τα μοσχεύματα είναι τα κλαδάκια που κόβουμε από δέντρο ή θάμνο και τα φυτεύουμε σε χωριστές γλάστρες, με την ελπίδα να αναπτύξουν δικό τους ριζικό σύστημα. Ένα πολύ χρήσιμο μέσο γι’ αυτή τη μέθοδο είναι η ορμόνη ριζοβολίας (rooting powder), σκόνη που βοηθάει το κομμένο κλαδί να πετάξει ρίζες. Λεπτομερείς πληροφορίες γι’ αυτή τη μέθοδο βλ. στο:
http://www.noikokyra.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=191

Γενικότερες πληροφορίες για στρωμάτωση, σπορά και μοσχεύματα:
http://www.rhs.org.uk/advice/profiles0102/tree_seed.asp

http://www.bonsaisite.com/germinate.html

http://www.gardenline.usask.ca/misc/seed_str.html

http://www.alchemy-works.com/fall_planting.html

http://www.mishobonsai.com/germination_instructions.html


Πολλές πληροφορίες θα βρείτε και σε βιβλία για bonsai. Ασχέτως αν σας αρέσει ή όχι η τέχνη των bonsai (εμένα προσωπικά δεν μου αρέσει), στα εν λόγω βιβλία (και συγκεκριμένα στα πρώτα κεφάλαια) μπορείτε να βρείτε χρήσιμες πληροφορίες.

5. Αφού αποδειχτούμε τέρατα υπομονής και πρότυπο σταθερών σχέσεων συνεργασίας  , μετά από δύο ή τρία χρόνια (που θα έχουν μεγαλώσει τα φυτά) κινούμε τις διαδικασίες (δασαρχεία, τοπικές αρχές, επιστήμονες) προκειμένου να περάσουμε στο τελικό στάδιο, την αναδάσωση, φέρνοντας ο καθένας τα είδη που ετοίμαζε τόσο καιρό στο χώρο του. Ακόμα και στους δύσπιστους απέναντι στον αργοκίνητο κρατικό μηχανισμό να θυμίσω ότι και δύο χρόνια να μας πάρει να ξεμπλέξουμε με τις διαδικασίες, είναι μια χαρά!

Τα ωφέλη από μια τέτοια κίνηση νομίζω είναι πολλά. Πέραν της οικολογικής και αισθητικής αξίας του αποτελέσματος, η διάδωση μιας τέτοιας κίνησης ίσως αναθερμάνει τη σχέση τόσο του ανθρώπου με τη φύση (μαθαίνω να μεγαλώνω ένα δέντρο ή θάμνο και την αξία τους), όσο και των πολιτών μεταξύ τους (θα μπορούσαν για το σκοπό αυτό να δημιουργηθούν σχολικά ή και δημοτικά φυτώρια). Και φυσικά ο αριθμός των ανθρώπων που αγαπάν με γνώση το δάσος σιγά-σιγά θα υπερτερεί όσων το επιβουλεύονται.

 θέλει χρόνο!! μιλάμε για του χρόνου. Μπορούμε στο δασαρχείο μαζί με την άδεια να ζητήσουμε και φυτά αφού αυτοί -γνωρίζουν - επιλέξουν τα είδη

Σε ευχαριστώ Καλλιόπη και καλώς σας βρήκα  .  Γεωπόνε έχεις δίκιο, είναι δουλειά που θέλει (πολύ) χρόνο, αλλά μπορεί να ξεκινήσει και από αυτή την άνοιξη. Σε ένα μήνα ετοιμάζομαι να φυτέψω καμιά 500αριά σπόρους χαλεπίου πεύκης (είδος που κυριαρχεί στην Αττική και σίγουρα κάπου θα φανούν χρήσιμα). Πάνω απ' όλα θέλει μεράκι και απαιτεί ελάχιστο από τον ελεύθερο χρόνο μας.

 Απλά σε ένα τελάρο (ψαροκασέλα) βάλε σπόρο. Αν σου είναι έυκολο να βρείς δρύ σου το προτείνω διότι η χαλέπιος είναι το αποτέλεσμα συνεχών πυρκαγιών. Παλιά όλα τα δάση ήταν δρυοδάση

άραγε ενα πλατάνι που με επέλεξε για να με συντροφεύει από σποράκι τα τελευταία τέσσερα χρόνια και εχει μεγαλώσει αρκετά στη γλάστρα που θα μπορούσα να το φυτέψω? Δεν του πάει πλέον η γλάστρα

Φωτογραφία μπορείς να ανεβάσεις πατώντας το Πρόσθετες επιλογές κάτω κάτω σε κάποια απάντησή σου "Επισύναψη αρχείου".

Μπορείς να το ανεβάσεις και εδώ:

http://www.oikologio.gr/gallery/main.php

Τα κατάφερα θαρρώ 

 εχει δίκιο ο Κων/δης. Η αριά είναι εξαιρετικό φυτό(Q.ilex  & Q.smilax) . Το ψυγείο κάνει καλό αλλά πιό σημαντική είναι η υγρασία  που πρέπει να είναι απούσα  Η καλύτερη εποχή είναι μετά από 1η βροχή αρχές Νοεμβρίου οπου το φυτό θα ανδρωθεί με τις βροχές και θα   έχει ελπίδα να βγάλει το καλοκαίρι. Καλό είναι ο λάκκος  λαρδευσηςπου θα του κάνουμε όταν φυτεύουμε να γεμίσει με ξερά φύλλα χόρτα κτλ. Ετσι διατηρούμε υγρασία στο χώμα για μεγαλύτερο διάστημα.

Υπάρχει και η μέθοδος απευθείας φύτευσης στο χώμα (π.χ. μέθοδος σε σβώλους, Φουκογια )όπου ότι βγεί μόνο του  στην τελική θέση έχει μεγαλύτερες πιθανότητες επιβίωσης.

Φίλε Φώτη,
μετά από αυτές τις βασικές πληροφορίες, ας ανακεφαλαιώσω κάποια σημεία, να δω αν σε κατάλαβα σωστά. Όπου τυχόν κάνω λάθος, διόρθωσέ με.

Το πρώτο βήμα που θα πρέπει να κάνουμε είναι να απευθυνθούμε στο δασαρχείο της περιοχής που μας ενδιαφέρει, κι εκεί θα πάρουμε όχι μόνο τις απαραίτητες πληροφορίες, αλλά και τους κατάλληλους σπόρους, προκειμένου να ξεκινήσουμε την καλλιέργειά μας. Μια τέτοια κίνηση (η ατομική καλλιέργεια), πέρα από την προσωπική ευχαρίστηση, έχει το νόημα ότι βοηθάμε το έργο της αναδάσωσης προσφέροντας περισσότερα δέντρα και θάμνους, καθώς τα κρατικά φυτώρια αδυνατούν να καλύψουν τις τεράστιες ανάγκες που προκύπτουν από τις συχνές πυρκαγιές.

Το άλλο βασικό στοιχείο (που αγνοούσα) είναι η έννοια της "προέλευσης". Όπως έγραψα παραπάνω, αγόρασα σπόρους χαλεπίου πεύκης από τη Γαλλία, με τη λογική ότι εφόσον στην Αττική ευδοκιμεί αυτό το είδος, κι εφόσον κάθε σπόρος αυτού του είδους είναι γενετικά ο ίδιος (υπόθεση ενός τριτοδεσμίτη  ), θα πιάσει. Όχι;  Ακόμα κι αν ο σπόρος μεγαλώσει σε χώμα και αέρα της περιοχής, αυτό δε θα βοηθήσει; Ούτε; 

Όσο για τους θάμνους, ακόμα κι αν δεν βρίσκουμε σπόρους, μπορούμε εύκολα να καταφύγουμε σε μοσχεύματα. Για παράδειγμα (από το βιβλίο του Κωνσταντινίδη), η κουμαριά πολλαπλασιάζεται ευκολότερα με μοσχεύματα.

Τέλος, να κάνω και μια δήλωση. Μόλις σήμερα τσέκαρα τους σπόρους κέδρου που κάνω στρωμάτωση και διαπίστωσα ότι πέταξαν ρίζες!!! Άρα στρωμάτωση με τύρφη πιάνει και παραπιάνει. Από την άλλη έχω αγχωθεί, διότι με βρίσκει κάπως απροετοίμαστο (το περίμενα τον άλλο μήνα). Αγαπητοί ειδικοί τα φώτα σας!!!! : Μέχρι την Τετάρτη πνίγομαι στη δουλειά, θα αντέξουν σφραγισμένοι στη νάιλον σακούλα; Αφού τους βγάλω τι είναι προτιμότερο, να τους φυτέψω σε τελάρο (όπως πρότεινε ο Γεωπόνος) ή ατομικά σε χάρτινα ποτήρια; (κλίνω προς το δεύτερο).

Με την ευκαιρία, θα με ρωτήσετε: τι δουλειά έχει ο κέδρος, αφού είναι ξενικό είδος; Λόγω προσωπικού θαυμασμού γι'αυτό το δέντρο, και έχοντας αναλώσει άπειρες ώρες επί τούτου σερφάροντας στον παγκόσμιο ιστό, διαπίστωσα ότι πρόκειται για είδος άριστα προσαρμοσμένο στο μεσογειακό (και δη ελληνικό) περιβάλλον (π.χ. όλα τα άρθρα το χαρακτηρίζουν "drought tollerant"), συμβιώνει μια χαρά με τη το πεύκο, και δεν δρα παρασιτικά (εις βάρος άλλων ειδών). Η ελπίδα μου είναι να χρησιμεύσουν στη δημιουργία αισθητικών αλσυλλίων. Αν τελικά  δεν ευοδώσει το σχέδιο, δεν πειράζει ... Σε τρία χρονάκια θα κερνάω δέντρα όλο το μαγαζί!!!!   

Το συμπέρασμα λοιπόν απ' όσα συζητήσαμε είναι: ναι στην ατομική καλλιέργεια και τη δωρεά δασικών ειδών, με προορισμό όμως όχι δασικές εκτάσεις, αλλά πάρκα και κήπους, όπου η ανθρώπινη παρέμβαση και προστασία είναι εξασφαλισμένη. Ομολογώ ότι νιώθω μια μικρή απογοήτευση από τη διάψευση του "πυρήνα" της όλης ιδέας (ακόμα ελπίζω σε έναν αντίλογο  ), προκειμένου όμως να μπουν τα πράγματα στη σωστή τους θέση, χαλάλι  .

Η αγορά κέδρου κύπρου ήταν η πρώτη μου προτίμηση, την απέρριψα όμως γιατί ήταν πανάκριβη. Επιφυλάσσομαι κάποια στιγμή να ανεβάσω ένα αφιέρωμα για το υπέροχο αυτό δέντρο.

Φώτη έχεις δίκιο, κι εγώ το πιστεύω ότι η ζύμωση αυτή είναι ό,τι καλλίτερο. Άλλωστε, αν δεν κάνω λάθος, και το οικολόγιο ξεκίνησε από μια λάθος ιδέα (να αναδασώσουμε την Πάρνηθα) για να γίνει ό,τι είναι σήμερα, χάρη στο λόγο και τον αντίλογο (εδώ θα ήθελα να πω πολλά για το ρόλο της άμεσης δημοκρατίας, αλλά τούτο είναι άλλου παπά Ευαγγέλιο  ). Και η "απογοήτευση" εδώ δε σημαίνει αιτία εγκατάλειψης, αλλά επανεξέτασης και προσαρμογής.
Και προχωρούμε  .

Υ.Γ. Ευχαριστώ για τις πληροφορίες κέδρου, και είπαμε, όταν βρω χρόνο θα ετοιμάσω αφιέρωμα!